154. poza siecią, Sapkowski na niepoważnie.

Najpierw sam zepsułem sobie internet i długo unikałem jedynej możliwości jego naprawienia w postaci sformatowania dysku (system tak się skiepścił, że nie przyjmował naprawiania i ignorował sterowniki karty sieciowej), a kiedy wreszcie się zmobilizowałem, przyszła taka burza, że wyłączyła wszystko, wszystkim w okolicy. Z twej okazji w nową Alicję zacząłem grać dopiero wczoraj w nocy i jeszcze nic nie mogę o niej napisać. Mogę za to napisać o Sapkowskim, którego powieść po raz prawie pierwszy wylądowała na taniej książce. Ale nie dlatego pokusiło mnie, by o nim napisać, a dlatego, że z braku sieci przeczytałem cały cykl wiedźmiński.

Powieści zyskały po latach. Gdy czytałem je na bieżąco, drażniło mnie, że wiedźmin stał się fajtłapą, a trzeci tom polega na tym, że bohaterowie jadą. Teraz już mi to nie przeszkadzało. Okazało się, że wiedźmin, choć pokazał swoją wredniejszą naturę, fajtłapą jednak się nie stał a przejeżdżony tom trzeci, choć nadal uważam, że zmieściłby się cały w jednym rozdziale, może dwóch, czytało mi się lepiej niż początek tomu czwartego. Na nowo polubiłem bohaterów, nawet Ciri, którą szczerze nienawidziłem lata temu, teraz zyskała.

Przy tych wszystkich zaletach wciąż drażnią mnie "tarantinizmy" Sapkowskiego, czyli upajanie się własnym kunsztem i oddawanie artystycznej masturbacji. Podobnie jak w ostatnich filmach Tarantino, sporo jest w cyklu wiedźmińskim fragmentów, które służą jedynie pielęgnowaniu autorskiego samozachwytu. Jeśli kocha się obu twórców zapewne nawet podziwianie ich narcyzmu może cieszyć. W innym przypadku, potrafi to zmęczyć, wywołać wzruszenie ramion.

Nie popełniałbym jednak wpisu o wiedźminie, gdyby nie myśl, która dopadła mnie na sam koniec - "tak się już chyba dziś nie pisze". Dziś w literaturze popularnej wygrywają powieści bardziej serio, bez ironicznego dystansu. Oczywiście, twardziele cedzący bon moty nadal są w cenie, o tego się chyba nie uwolnimy. Ale cała ta niby postmodernistyczna mieszanka, gry i nieustająca kpina, igranie z całkiem współczesnymi hasłami i spora dawka prostego cynizmu to już, mam wrażenie, przeszłość. Teraz rządzą i wyznaczają kierunki: Erikson, Martin, Wegner i żaden z nich nie kpi. Nie znaczy to, że są to autorzy pozbawieni poczucia humoru. Jednak unikają kpiny. Tyrion Lannister może być kpiarzem, ale jest postacią dla autora i czytelnika poważną. Martin nie puszcza oka do czytelnika, nie próbuje grać z nim w żadną z ironicznych gier. Sapkowski, nawet, gdy opisywał najtragiczniejsze wydarzenia, gdy pisał o wzniosłych uczuciach, szybko uciekał w ociekający kpiną i ironią opis jakiejś innej sytuacji. Wiedźmin mówił o miłości i przyjaźni, a ktoś inny zaraz nich kpił, a my wiedzieliśmy, że autor igra z nami. Aż zacząłem się zastanawiać, czy Sapkowski nie przegrał próbując napisać powieści naprawdę na poważnie, ale nie umiał wyzwolić się z obowiązkowej pozy zdystansowania do świata, tak wymyślonego, jak i rzeczywistego. Kiedy mamy naście lat taka poza jest wręcz obowiązkowa i kiedyś była obowiązkowa w literaturze popularnej, bo przejmowanie się losami swoich bohaterów i - co gorsza - szczere używanie wielkich słów świadczyło o słabości. Dziś Wegner mówi na spotkaniu autorskim, że honor jest dla niego ważny i że traktuje go poważnie. U Sapkowskiego pozytywni bohaterowie udają, że nie wiedzą, co to honor, gotowi są z niego nieszczerze pokpiwać, może dlatego, że sami zadają sobie wciąż mnóstwo pytań, co może umknąć czytelnikowi skupionemu na kabaretowej stronie powieści. Bo kabaretem bywa i to gorzkie i to prześmiewcze odnoszenie się do wydarzeń i idei z naszej rzeczywistości, które tak bardzo się kiedyś u Sapkowskiego podobało. I ten kabaret właśnie w cyklu wiedźmińskim przeszkadzał mi teraz najbardziej, nawet jeśli mnie bawił. Nie dlatego, że był zły - kiedyś zaśmiewałem się przy nim do łez, a i teraz przecież mnie bawił, zmuszał do refleksji tam, gdzie autor tego chciał. Ale dziś się już tak nie pisze, a mnie przecież także przekształciła ta nowa sztuka pisania. W czasach, kiedy powieści Pratchetta robią się coraz poważniejsze, styl Sapkowskiego stał się nagle archaiczny. Dziś pisarze chcą, byśmy wpadali po same uszy w światy ich powieści zapominając o świecie rzeczywistym, byśmy żyli życiem ich bohaterów. Sapkowski uważał, że to bohaterowie fantasy powinni przynajmniej choć trochę żyć życiem i problemami czytelników.

Poniekąd Sapkowski zrobił czas jakiś temu to, co wymyślił sobie Mieville - wziął fantasy i spróbował opowiedzieć w niej coś inaczej, nie rezygnując przy tym z żadnego chyba toposu tej literatury. Ale Mieville, nowoczesną modą, podchodzi do swojego pisania poważnie. I być może dlatego nad nim pochylają się krytycy, a Sapkowski ma obecnie znaczenie głównie historyczne, a i to w okrojony sposób - jest facetem, który rozruszał wydawniczo polską fantastykę i przynajmniej jedno pokolenie następców naznaczył stylem, który daremnie starali się kopiować. Ale nawet to się zmienia.